آموزش صادرات و واردات در ایران

 به کالا و خدماتی که داخل یک کشور تولید شده و به خریدارانی در کشورهای دیگر فروخته می‌شود، صادرات(Export) گفته می‌شود؛ در مقابل واردات (Import) به معنی خرید کالا و خدمات از کشورهای دیگر جهت مصرف در کشور مقصد است. به طور کلی به هرگونه مراوده تجاری بین دو کشور صادرات و واردات گفته می‌شود.

 صادرات و واردات، تجارت بین‌المللی را تشکیل می‌دهد. کشورها به‌جای محدود کردن خود به مرزهای جغرافیایی، اغلب به‌طور عمدی به دنبال بازارهای خارجی در سراسر جهان برای تجارت هستند تا درآمد و فرصت‌های معاملاتی بیشتری کسب کنند.

اهمیت صادرات

صادرات برای کسب وکارهای مدرن بسیار مهم است، زیرا به افراد و شرکت‌ها بازارهای بیشتری را برای ارائه کالاها و خدماتشان عرضه می‌کند. یکی از وظایف اصلی دیپلماسی و سیاست خارجی بین دولت‌ها، ترویج تجارت بین‌الملل و تشویق صادرات و واردات به نفع طرفین تجارت است.

توافق‌های صورت گرفته برای صادرات معمولاً بسیار استراتژیک هستند، در اکثر موارد کشورها توافقاتی را برای اطمینان از اینکه نه تنها می‌توانند کالاهای مورد نیاز را از طریق واردات خریداری کنند، بلکه می‌توانند تولیدات داخلی خود را جهت کسب درآمد بیشتر، از طریق صادرات به فروش برسانند، رد و بدل می‌کنند.

لازم به ذکر است که دولت ها ممکن است از صادرات به عنوان اهرمی برای مهار موقعیت‌های حساس سیاسی استفاده کنند. برای مثال کاخ سفید در پاسخ به جنگ در اوکراین، فرمانی را صادر کرد که واردات و صادرات برخی از کالاها برای روسیه ممنوع شد.

خالص صادرات چیست؟

خالص صادرات ( Net Exports) یکی از معیارهای سنجش تجارت کل کشور است. به زبان ساده، ارزش کل کالاها و خدمات صادراتی یک کشور منهای ارزش همه کالاها و خدماتی که وارد می‌کند برابر با خالص صادرات آن کشور است.

از آنجا که این معیار جزء تولید ناخالص داخلی (  GDP) به حساب می‌آید،  به عنوان عاملی مهم در تعیین وضعیت مالی و اقتصادی کشورهای جهان شمرده می‌شود.

فرآیند صادرات چگونه است؟

کالاها می‌توانند از طریق صادرات مستقیم یا صادرات غیرمستقیم ارسال شوند. صادرات مستقیم از طریق همکاری مستقیم با یک واردکننده از کشور مقصد، صورت می‌گیرد. شرکت صادرکننده تمام ارتباطات با مشتری را مدیریت می‌کند؛ در نتیجه، آنها هزینه‌ای به عنوان حق‌الزحمه واسطه پرداخت نمی‌کنند.

صادرات غیرمستقیم به معنای انجام فعالیت‌های صادراتی از طریق واسطه‌گران یا شرکت‌های واسطه است. در این روش صادرات، برای انجام معاملات صادراتی از خدمات شرکت‌های واسطه‌گر استفاده می‌شود.

از آنجا که روش صادرات مستقیم ممکن است به تیم‌هایی با دانش تخصصی نیاز داشته باشد، بسیاری از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند که یک کارمند دفتری را برای تسهیل صادرات غیرمستقیم استخدام کنند.

طبق آخرین اطلاعات منتشر شده از بانک جهانی به طور میانگین 31.34 تریلیون دلار کالا صادر شده است، که از این میزان 3.7 تریلیون دلار مربوط به کشور چین بوده و بزرگترین صادرکننده جهان محسوب می‌شود.

موانع تجاری و سایر محدودیت‌ها

اکثرا رویه‌ها و قوانینی که دولت‌ها برای تجارت تعیین می‌کنند، شامل موانع و محدودیت‌هایی است که اغلب به جهت حمایت از تولید کالای داخلی و جلوگیری از وارادات بی‌رویه است.

علاوه بر موانع تعرفه‌ای (کمی) که شامل اخذ مالیات و عوارض خروج و یا هزینه گمرک است؛  موانع غیر تعرفه‌ای (کیفی) نیز وجود دارند که محدود کننده اصلی تجارت بین المللی هستند.

این موانع بر اخذ مجوزهای مورد نیاز مانند سوبسیدهای داخلی، ممنوعیت ورود و خروج یا سهمیه بندی‌ها، کنترل‌های بازرگان، محدودیت‌های اداری و کنترل‌های گمرکی اعمال می‌شوند.

 از سایر محدودیت‌ها می‌توان به این اشاره کرد که معمولاً شرکت‌هایی که صادرات انجام می‌دهند در معرض درجه بالاتری از ریسک مالی قرار دارند. روش‌های وصول و پرداخت، مانند حساب‌های جاری، اعتبارات اسنادی، پیش‌پرداخت و فروش امانی، به طور ذاتی پیچیده هستند و نسبت به پرداخت از مشتریان داخلی زمان بیشتری برای پردازش نیاز دارند.

نکته بسیار مهم این است که صادرات تجارت بین‌المللی را تسهیل کرده و فعالیت‌های اقتصادی داخلی را با ایجاد اشتغال، تولید و درآمد تحریک می‌کند، به همین جهت شرکت‌ها و افراد نیازمند آگاهی به قوانین و مقررات جهت مقابله با محدودیت‌ها هستند.

مزایا و معایب صادرات و واردات

مزایای تجارت خارجی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

اشتغال زایی بیشتر

با بیشتر شدن فعالیت تجارت بین الملل مشاغل گسترده‌تر می‌شوند و حتی موقیت‌های شغلی جدیدی ایجاد می‌شود. به همین دلیل در کشورهای کره جنوبی و ژاپن نرخ بیکاری بسیار کم است.

انتقال فناوری

در مسیر تجارت و ارتباط در سطح جهانی، تکنولوژی و فناوری از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه انتقال می‌یابد.

ایجاد بازار رقابتی

تأمین‌کنندگان باید اطمینان حاصل کنند که قیمت‌ها و کیفیت آن‌ها به‌اندازه کافی قابل ‌رقابت و پایین است تا بتوانند در رقابت  بازار جهانی پیروز شوند.

برتری نسبی

تجارت بین‌الملل این امکان را به کشورها می‌دهد تا فقط در تولید کالاها و خدماتی که تخصص دارند فعالیت کنند.

معایب تجارت بین الملل همواره کمتر از منافع آن بوده است. اما به طور کلی می‌توان گفت به دلیل محدودیت‌های حمل ونقل و اقتصادی، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط ممکن است در صادرات کالاها با مشکل مواجه شوند. علاوه بر این، شرکت‌های کوچک معمولاً نیروی انسانی داخلی لازم برای مدیریت مقررات تجارت بین‌المللی را ندارند.

هدف از تجارت در سطح بین الملل

هدف از صادرات و واردات همواره توسعه صنایع مختلف، گسترش تجارت و مراودات بین‌الملل است.

صادرات از طریق دسترسی به بازارهای خارجی منابع مالی گسترده‌تری را ایجاد می‌کند و همچنین باعث رونق اقتصادی خواهد شد.

 برخی از کالاهای وارداتی هزینه تمام شده کمتری نسبت به کالای داخلی داشته و مقرون به صرفه‌تر هستند؛ همچنین خرید مواد اولیه ارزان از دیگر کشورها سرعت چرخ های تولید را بیشتر خواهد کرد.

 آمار صادرات و واردات در ایران

طبق آخرین گزارش‌ها برای سال 1402 میزان صادرات قطعی کالاهاي غیرنفتی کشور (به استثناي نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، بالغ بر 138،376 هزار تن و به ارزش 50،120 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با سال قبل، افزایشی 11.37 درصدي در وزن و کاهشی 7.33 درصدي در ارزش دلاري داشته است.

میزان واردات کشور در سال 1402، با افزایشی 5.88 درصدي در وزن و 10.9 درصدي در ارزش دلاری در مقایسه با سال گذشته، به ارقام 39،556 هزار تن و 66،883 میلیون دلار رسیده است. 

کشورهای عمده مقصد صادرات ایران

طی سال 1402 بیشترین میزان صادرات ایران به مقصد کشورهاي «چین»، با رقمی بالغ بر 14،157 میلیون دلار و سهم 28.25 درصد از کل ارزش صادرات، «عراق» با 9،351 میلیون دلار و سهم 18.66درصد، «امارات متحده عربی» با 6،715  میلیون دلار و سهم 13.40 درصد، «ترکیه» با 4،211 میلیون دلار و سهم 8.40 درصد و کشور »هند» با 2،197 میلیون دلار و سهم 4.38 درصد از کل ارزش، صورت گرفته است.

کشورهای عمده طرف معامله واردات

 طی سال 1402 کشور «امارات متحده عربی»، با اختصاص رقمی بالغ بر 20،987 میلیون دلار و سهمی در حدود  31.38درصد از کل ارزش واردات، در جایگاه نخست کشورهاي طرف معامله قرار گرفته است.

همچنین کشورهاي «چین» با 18،682 میلیون دلار و سهم 27.93 درصد، «ترکیه» با 678,7 میلیون دلار و سهم 11.48 درصد، »آلمان» با 177,2 میلیون دلار و سهم 3.25 درصد و «هند» با 1،933 میلیون دلار و سهم 2.89 درصد از کل ارزش واردات، جزو کشورهاي عمده طرف معامله واردات ایران بوده‌اند.

ترانزيت خارجی

طی سال1402، میزان ترانزیت خارجی کشور به وزن 17،892 هزار تن بوده که نسبت به سال قبل، 37.30 درصد رشد داشته است.

کلمه ترانزیت (Transit) در واقع از زبان فرانسوی گرفته شده است و به معنی ارسال کالاهای مختلف از شهری به شهر دیگر و یا حتی از کشوری به کشور دیگر است. ترانزیت یا ترانزیت خارجی به «عبور کالا» از کشور ما گفته می‌شود.

در ترانزیت خارجی نه مبدا و نه مقصد ایران هست و تنها بار از ایران عبور می‌کند. از یک گوشه وارد شده و از گوشه دیگر خارج می‌شود. مثلاً کالایی که قرار است از روسیه به هند برود از ایران ترانزیت می‌شود.

سخن پایانی

صادرات و واردات، به‌عنوان دو بخش اصلی تجارت بین‌المللی، نقشی کلیدی در اقتصاد جهانی و دیپلماسی کشورهای مختلف ایفا می‌کنند. صادرات به معنای فروش کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور به بازارهای خارجی است، در حالی که واردات به خرید کالاها و خدمات از کشورهای دیگر برای مصرف داخلی اشاره دارد.

این تعامل تجاری به کشورها کمک می‌کند تا بازارهای گسترده‌تری پیدا کنند و درآمد بیشتری کسب کنند. به علاوه، کشورهای مختلف ممکن است با تنظیم توافقات تجاری و ایجاد موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای، به حمایت از تولید داخلی و جلوگیری از واردات بی‌رویه بپردازند.