اوراق قرضه (Bond) چیست؟

اوراق قرضه اسنادی هستند كه به موجب آنها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت كند و در سررسید، اصل مبلغ را بازپرداخت كند. به عبارت دیگر اوراق قرضه یك ابزار بدهی درازمدت برای تأمین مالی است و با تعهدات مشخصی همراه است.

دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالكیت یا حق رأی در شركت ندارند و در واقع فقط وام دهنده به ناشر هستند. آنها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌كنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند. برای آشنایی با بازار اوراق قرضه کشور روی لینک کلیک کنید.

پذیره نویسی اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه از طریق پذیره‌نویسی به عموم ارائه می‌شوند. پذیره‌نویسی معمولاً به صورت مذاكره‌ای و گاهی به صورت رقابتی است. در پذیره‌نویسی مذاكره‌ای، مدیریت شركت و پذیره‌نویسان با بررسی وضعیت شركت و بازار، در مورد انتشار اوراق قرضه تصمیم می‌گیرند.

این اوراق عمدتاً در بازار خارج از بورس دادوستد می‌شوند. اوراق پذیرفته شده در بورس نسبت كوچكی از كل اوراق قرضه منتشر شده در دنیا را تشكیل می‌دهد.

بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام از ثبات قیمتی بیشتری برخوردار است و دو ویژگی قابل توجه دارد. اول اینكه بازار بسیار بزرگی است و دوم، با سرعت بسیار زیادی در حال رشد است.

اوراق قرضه برخلاف سهام، عمر محدودی دارند و اعتبار آنها در تاریخ معینی در آینده كه سررسید نام دارد، به پایان می‌رسد. اگر چه ورقه قرضه تاریخ‌های معینی برای پرداخت بهره به همراه دارد، اصل سرمایه (مبلغ اسمی ورقه قرضه) فقط در تاریخ سررسید بازپرداخت می‌شود.

انواع اوراق قرضه کدامند؟

اوراق قرضه را از نظر سررسید می‌توان به دو دسته تقسیم كرد:

الف) اوراق قرضه با سررسید مشخص كه این متداول‌ترین نوع اوراق قرضه است و فقط یك تاریخ سررسید دارد.

ب) اوراق قرضه سریالی كه تاریخ‌های سررسید متفاوت برای آن در نظر گرفته می‌شود. برای مثال، تاریخ سررسید یك ورقه قرضه با سررسید مشخص 20 ساله كه در سال 1995 منتشر شده است، سال 2015 است. اما همان ورقه قرضه اگر به صورت سریالی باشد، ممكن است 20 تاریخ سررسید سالانه از 1996 تا 2015 داشته باشد.

در هر یك از این سررسیدها، نسبتی از مبلغ ورقه قرضه پرداخت می‌شود. سررسید عاملی برای تمایز بین سند و ورقه قرضه نیز هست. به‌طور معمول سند قرضه با سررسید دو تا 10 ساله منتشر می‌شود درحالیكه سررسید ورقه قرضه بیش از 10 سال است.

اوراق قرضه چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های اوراق قرضه به شرح زیر است:

1- دارنده اوراق قرضه در واقع بستانكار شركت است. او به عنوان بستانكار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالكیتی در شركت ندارد و چیزی از بابت سود سهم – كه به سهامداران پرداخت می‌شود – دریافت نمی‌كند.

2 - اوراق قرضه دارای سررسید مشخص هستند. برخی از اوراق در یك مقطع معین زمانی سررسید شده و برخی دیگر به تدریج سررسید می‌شوند.

3 - معمولاً اوراق قرضه دارای ارزش اسمی مشخص هستند.

4 - اگر ناشر اوراق قرضه ورشكست شود دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق تقدم دارند. اگر شركتی چند نوع اوراق قرضه منتشر كند، ترتیب اولویت آنها در قراردادهای مربوط، قید می‌شود.

5 - بعضی از شركت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌كنند. مثلاً ممكن است شركت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهد. هر چند شركت‌های مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر می‌كنند.

6 - به طور كلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شركت حق رأی ندارند، هر چند ممكن است كه دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصمیم گیری‌های شركت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شركت در شركت‌های دیگر) حق رأی داشته باشند. البته، اگر شركتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نكند، دارندگان اوراق قرضه می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شركت اعمال قدرت كنند.

7 - اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند. ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعداد زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری نیز به عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شركت نظارت می‌كند.

سخن پایانی

اوراق قرضه نوعی سرمایه گذاری به حساب می‌آید که در آن سرمایه گذار به یک نهاد یا شرکت پول قرض می‌دهد و در مقابل شرکت متعهد می‌شود تا پول را به همراه سودهای دوره‌ای مشخصی در زمان معین بازپرداخت کند. این اوراق برای تأمین مالی استفاده می‌شوند و دارندگان آنها حق مالکیت یا رأی در شرکت را ندارند. خرید اوراق با درآمد ثابت معمولاً به عنوان یک نوع سرمایه‌گذاری با کمترین ریسک معرفی می‌شود و نرخ بهره آنها ثابت است.

منبع: بورس تهران